AKADEMIK MIDHAT BEGIĆ (1911-1983)

Midhat Begić je rođen Koraju 12. augusta 1911. godine, u uglednoj imamskoj porodici Begić i jednoj od najbrojnijih familija Koraja. Iz nje je potekao veliki broj vrsnih imama, muderrisa, kadija, univerzitetskih profesora, novinara, diplomata, pravnika, sociologa, ljekara, inžinjera itd. Ibrahim-ef. Begić, otac akademika Midhata Begića, bio je jedna od najpoštovanijih ličnosti u  povijesti Koraja. Preko 50 godina obavljao je imamsku dužnost u Čaršijskoj džamiji u Koraju. Još prije 1914. godine imao je veoma bogatu kućnu biblioteku. Njegova glavna lektira bio je El-Gazali, koga je imao cijela, kao i ostale mufesire sve do Dž.(emaludina) Čauševića, koji je često posjećivao Ibrahim-efendiju. Još prije Prvog svjetskog rata, kao alhamijado pisac, sarađivao je u listovima Tarik, Misbah i Muallim, koji su štampani arebicom, a poslije 1918. godine objavljivao je svoje radove u listovima, kao što su Novo vrijeme, Gajret, Glasnik IVZ i dr. Midhatova majka Fatima također je bila iz ugledne ilmijanske porodice Abdurahmanović.

U takvoj porodici i duhovnom miljeu rastao je Midhat Begić. U jednom osvrtu na svoje rano djetinjstvo, pod naslovom “Pismo drugarici M“, on spominje Dž. Čauševića kao dragog i čestog gosta u kući svoga oca, i piše: „Dž.(emaludina) Čauševića upoznao sam još kao dijete, jer je moj otac bio njegov pristalica i saradnik u njegovim publikacijama, te je taj kršni čovjek, koji mi je ulivao utisak divnog zaštitnika, bio stalan i često iznenadan gost kod nas, a ja sam mu polivao na ruke, kao i ocu i ostalima, što sam smatrao priznanjem, uvaženjem“ (A. Hamzić, 173).

Ibrahim-ef. je inicijator osnivanja čitaonice u Koraju i njen prvi predsjednik. Još od 1912. godine, razumijevajući tokove savremenog doba, držao je tečajeve njemačkog jezika korajskoj omladini. Na početku Drugog svjetskog rata jasno je iskazao svoje antifašističko opredjeljenje. Bio je aktivni saradnik Narodno-oslobodilačkog pokreta (NOP), kao i njegova djeca. Sa svojom suprugom Fatimom imao je četiri sina i četiri kćeri. Na vrijeme je shvatio značaj i neophodnost školovanja djece, pa se brinuo o njihovom upućivanju na škole i fakultete, obezbjeđujući im preko dobrotvornih društava razne vrste potpore. Tako je sin Midhat, akademik, bio profesor Univerziteta u Sarajevu i predavač na Sorboni u Parizu; sin Muhidin prvoborac NOB-a, diplomata, ambasador u Poljskoj i Turskoj; sin Fahrudin profesor Medicinskog fakulteta u Sarajevu i sin Muhamed istaknuti publicista.

Dakle, akademik Midhat Begić, porijeklom je iz plemićke porodice Begić, iz Koraja. U rodnom kraju završio je osnovnu školu, a potom Šerijatsku gimnaziju u Sarajevu. U periodu od 1930. do 1934. godine studirao je maternji, francuski i italijanski jezik na Filozofskom fakultetu u Beogradu, gdje je i diplomirao. Do 1938. godine radio je kao profesor na trgovačkoj akademiji u Novom Sadu i Banjoj Luci, kada se odlučio za studijski boravak u Parizu, u traganju za novim saznanjima.

Prilog 1: Ibrahim-ef, Begić (1889-1971.), imam u Čaršijskoj džamiji u Koraju, otac akademika Midhata Begića. (Na posmrtnici Ibrahim-ef. Begića piše: “Imam-matičar u penziji, dugogodišnji član Vrhovnog Sabora IVZ“. Rahmetli Ibrahim-efendiji dženazu-namaz pred Čaršijskom džamijom u Koraju predvodio je reisul-ulema Sulejman-ef. Kemura, 25. juna 1971. U: A. Hamzić, Koraj: sjećanje na jednu čaršiju, 195.

Nakon školovanja u Parizu, sa suprugom Mauricette vraća se u Sarajevo, gdje je proveo ratni period (1941-1945.), ilegalno sarađujući s NOP-om. Po okončanju Drugog svjetskog rata, bio je angažiran u ministarstvu kulture, a od 1953. godine bio je profesor na Filozofskom fakultetu u Sarajevu. Pokrenuo je 1957. godine časopis za književnu i umjetničku kritiku pod nazivom Izraz. Doktorsku disertaciju odbranio je u Lionu 1958. godine. Od 1966. do 1969. godine bio je predavač književnosti na Sorboni u Parizu. Prvi je nastavnik ove katedre koji dolazi sa jednog slovenskog univerziteta da bi svojim izvrsnim poznavanjem jugoslovenske i uopšte slovenske kulture dao novi impuls proučavanju ove discipline na pariškom univerzitetu (A. Hamzić, 311).

Čedo Kisić, dugogodišnji urednik revije za kulturu i društvena pitanja Odjek, o Begiću je (za)pisao: „Midhat Begić je sa elanom romantičnog pregaoca gradio mostove među nacionalnim književnostima, duboko proničući u složenu dijalektiku njihovih uzajamnih odnosa. On se neprekidno unosio u evropska i svjetska književna i umjetnička kretanja, nikad pri tom ne gubeći kontakt sa zavičajem, s podjednakim poštovanjem prilazeći djelu pisaca bilo kojem narodu pripadali, idući za stvaralački osebujnim u njihovom djelu, tražeći njihov znak i nalazeći svoju riječ o njima“ (Č. Kisić, 14).

U svom referatu pod nazivom „O književnim kretanjima u Bosni i Hercegovini od 1945. do danas“, koji je podnio 1970. godine na manifestaciji obilježavanja 25. godišnjice postojanja izdavačkog preduzeća “Svjetlost“, kritički se osvrnuo na književna kretanja i stavove o literaturi u Bosni i Hercegovini, zalažući se za njen naziv “bosanskohercegovačka književnost“, pa je, kako je istakao, “opravdano govoriti i o muslimanskim (pa i jevrejskim) piscima u Bosni i Hercegovini i o njihovoj književnosti“ (Š. Filandra, 260).

U Begićevoj biografiji, kao što ističe A. Hamzić, „nije dovoljno reći da je bio književnik, književni kritičar i teoretičar, profesor univerziteta u Sarajevu i pariskoj Sorboni, urednik književnih časopisa, estetičar i tvorac modernog bosanskohercegovačkog esejističkog stila, redovni član Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, dobitnik najviših društvenih priznanja, jer njegova duhovna pojava daleko nadmašuje standardni smisao navedenih činjenica i smješta ga u odabrane poslenike duhovnog sazviježđa“ (A. Hamzić, 309).

Prilog 2: Ibrahim-ef. Begić sa sinovima 1947. godine: Fahrudinom, Muhidinom, Midhatom i Muhamedom. (A. Hamzić, Koraj: sjećanje na jednu čaršiju, 441.)

Prilog 3. Akademik Midhat Begić, 1911-1983. (A. Hamzić, Koraj: sjećanje na jednu čaršiju, 305.)

Midhat Begić u Koraju s prijateljima

Zavičaju u pohode

Dolazeći zavičaju u pohode vraćamo se korijenu

i obilježavamo ono što je u našim sjećanjima i osjećanjima sačuvano

i što nas drži kao dio cjeline sa okolinom, zemljom i narodom,

ali i kao zajednicu koja ima svoje ljudske osobine, svoje biće i svoj oblik

i koja se sebe ne stidi.

Midhat Begić

Literatura:

• Begić, Midhat, “Polazišta i poticaji”, Novi izraz, Sarajevo, zima 1998, 3-8.

• Begić, Midhat, ”Književna kretanja u Bosni i Hercegovini od 1945. do danas (Nacrt)“, Simpozijum o savremenoj književnosti Bosne i Hercegovine, Svjetlost, Sarajevo, 1971, 72-73.

• Filandra, Šaćir, Bošnjačka politika u XX stoljeću, Sejtarija, Sarajevo, 1998.

• Hamzić, Alija, Koraj: sjećanje na jednu čaršiju, Harfograf, Tuzla, 2002.

• Ibrahimović, Nedžad, Čitalac sa raskršća: Uvod u Midhata Begića, Centar za kulturu i obrazovanje, Tešanj, 2001.

• Kapidžić-Osmanagić, Hanifa, “Ličnost nesumnjivog moderniteta“, Oslobođenje, Sarajevo,  1.3.1985., 7.

• Kisić Čedo, “Listići o Begiću“, Novi izraz, Sarajevo, zima 1998, 14.

• Kodrić, Sanjin, Midhat Begić i počeci zvaničnog priznavanja bosanskohercegovačke i bošnjačke književnosti, dostupno na: https://www.biserje.ba/wp-content/uploads/2021/07/bosnjacka-i-bh-knjizevnost-KB-v1-223-243.pdf (pristup ostvaren 8.3.2023)