KARAĐOZ BEGOVA DŽAMIJA IZ XVI STOLJEĆA U MOSTARU

Autor teksta: Prof. dr. Aida Idrizbegović Zgonić, Arhitektonski fakultet Univerziteta u Sarajevu • Fotografije i video: Mirza Hasanefendić

Za vrijeme vladavine sultana Sulejmana I Veličanstvenog, Rustem-paša je bio veliki vezir, a njegov brat Zaim Muhamed-beg Karađoz vladar osmanske provincije sa sjedištem u Mostaru. Zaim Muhamed-beg Karađoz je 1557. godine izgradio Karađoz-begovu džamiju i ostavio značajan vakuf. Oni su uvakufili objekat – Karađoz-begovu džamiju sagrađenu 1557. godine. To je jedina džamija u Bosni i Hercegovini koja se vezuje za Mimara Sinana i pominje se u tri liste njegovih radova[1]. Klasični stil džamije vidljiv je u njenoj geometriji i proporcijama - savršeni kvadrat (10,30 m x 10,30 m) i polukružna kupola s apsolutnom simetrijom. Visina kupole je 16,00 metara i debljine je 50 cm od laganog kamena - travertina /sedre. Munara je visoka 35 metara (sa alemom) u potpunosti je od kamena tenelije.

Tokom opsežnog projekta restauracije od 2002. do 2004. godine, nekoliko predmeta bilo je od posebnog interesa. Prvo je bila velika konstruktivna intervencija na demontaži ostataka munare zbog nestabilnosti strukture i potrebe sanacije većeg dijela kamenog zida. Pojedinačni blokovi su postavljeni i obilježeni unutar mezarja i dvorišta džamije i sami su postali turistička atrakcija.

Druga je bila restauracija unutrašnjeg slikarstva, na osnovu istražnih radova[2], posebno zelenila i prikaza voća koji su karakteristični za Hercegovinu te su u Karađoz-begovoj džamiji urađeni veoma sofisticirano. Zajedno sa umjetnicima/restauratorima donesena je odluka da se restaurira ono što je bilo vidljivo na originalnim crtežima iz 16. i 17. stoljeća. Postojali su kasniji crteži koje su napravili slikari amateri vjerovatno u 19. vijeku, koji su ostavljeni kako su i zatečeni (kao što su vaze za drveće i stupovi) za buduće generacije kako bi svjedočile svim slojevima. “Između svakog prozora u ovoj zoni bilo je oslikano veliko drvo, čempres, narandža, hurma, vrbe, šljiva, kruška, smokva i limun. Svako drvce raste iz lijepo oblikovane vaze s dvije ručke, također ukrašene biljnim motivima. Drveće je bilo tamnozeleno, a lišće blijedozeleno, povremeno naglašeno tamnoplavom. Plodovi su prikazani neproporcionalno velike (s naglašenom bojom) – narandže u narandžastoj, šljive u tamno plavoj, kruške u oker, smokve u crnoj, limun u žutoj. [3]”

Jedan poseban natpis izazvao je veliko interesovanje preveden kao „Jedan sat pravde vrijedi sedamdeset godina molitve“[4]. Ovaj natpis nije tačno datiran, ali poruka je univerzalna i relevantna zauvijek.

[1] Džamija se spominje u tri liste radova Mimara Sinana: Tezklret ul-Bunuyan, No 1-72. Tezklret ul-Ebnlye No 1-75. and Tuhfet ul- Mlmartn No I-52; Source: Pasic. A: “Islamic Architecture in Bosnia and Herzegovina” STUDIES ON THE HISTORY AND CULTURE OF BOSNIA AND HERCEGOVINA, NO.2 PC/94- ISBN 92-9063-050-7, Istanbul, 1994. Organization of the Islamic Conference (OIC) Research Centre for Islamic History, Art, and Culture (IRCICA)Fusnota 45, str. 67.

[2] Bahtijarević, N, “Istraživački radovi na zidnom slikarstvu Karađoz-begove džamije u Mostaru”, Hercegovina 11-12. Mostar, 2000.

[3] Andrejević Andrej, ”Islamska monumentalna umjetnost XVI veka u Jugoslaviji”, Beograd 1984.

[4] Eren, H, Pašić, A, Idrizbegović Zgonić, A „Restoration of Mosques in Bosnia and Herzegovina“, IRCICA 2013,p 78.