GRADSKA DŽAMIJA U CAZINU
Autor teksta: Smajo-ef. Šabić, imam Gradske džamije u Cazinu • Fotografije: Mirza Hasanefendić
Unutar bedema srednjovjekovne utvrde u Cazinu 1576. godine, na mjestu današnje, izgrađena je džamija. Srušena je 1879., a iste godine sagrađena je nova džamija i to sa drvenom munarom koja je bila jedna od najvećih u našoj zemlji. Munara je prolazila kroz mekteb da bi kamena munara bila izgrađena 1924., a njen arhitekt bio je Talijan J. Missoni. Munara je visoka 31 metar.
Gradska džamija u Cazinu prije rata bila je jedna od najvećih džamija u Bosni i Hercegovini. S obzirom na to da je u Cazinu petak pijačni dan, svi muslimani koji su u petak dolazili u Cazin na pijacu dolazili su i na džuma-namaz u Gradsku džamiju. Prema zapisima, ali i usmenim predajama, u njoj je klanjalo 2.000 ljudi. Da bi se ušlo u džamiju na džuma-namaz, moralo se, prema usmenom predanju, doći bar sat ranije.
Džamija, koja je danas nacionalni spomenik, ima oblik izduženog pravougaonika, ukupnih dimenzija 14x28 m. Visina objekta, mjerena od poda do ravne tavanice, iznosi 8 m. Građena je od kamena, a zidovi debljine 85 cm, izvana su malterisani, iznutra krečeni. Krov na četiri vode bio je pokriven crijepom, a od 2002. godine pokriven je švedskim limom koji podsjeća na crijep.
Na sve četiri strane fasada džamije, koja je obojena u bijelo, istaknutom crtom podijeljena je na dvije razine. Džamija ima 39 prozora raspoređenih u dva horizontalna reda.
Unutarnji prostor džamije podijeljen je na tri razine, tj. prizemlje, mahfil i drugi sprat. U centralnom dijelu džamije nalazi se luster, koji je, po usmenom predanju, džamiji poklonio austrijski car Franjo Josip. Luster je nekad svijetlio na zejtin. Pali se samo u posebnim prilikama, mubarek danima i noćima.
Prilikom adaptacije stepenica unutar džamije pronađen je fenjer, proizveden 1890. godine u Austriji.
Gradska džamija je simbol Cazina i nalazi se na grbu grada. Pored muslimana koji dolaze u džamiju na namaz, posjećuju je i mnogi turisti.
