VELAGIĆEVINA, BLAGAJ

U islamskoj kulturi života, voda ima središnju ulogu i značaj. Primjer integriranosti vode u visoku kulturu stanovanja. Kompleks Velagićevine u Blagaju, sagrađen krajem 18. stoljeća.

Autor: Dr. Ekrem Tucaković, Rijaset Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini
Fotografije i video: Mirza Hasanefendić

 

Prirodno-graditeljska cjelina stambenog kompleksa porodice Velagić (Velagićevina) u Blagaju kod Mostara, smještena oko 200 m nizvodno od izvora Bune, proglašena je 2004. godine nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Kompleks je sagrađen 1776. godine kao tri zasebne cjeline (za tri brata Velagić) na rukavcu rijeke Bune, na riječnom poluotoku, ispod puta koji vodi prema tekiji. Nacionalni spomenik čine stambeni objekti porodice Velagić sa musafirhanom (londžom), aharom (šatalama), mlinicama, stupom i prirodnim okruženjem – dio korita i obale rijeke Bune koje se nalaze na zaštićenom području, rukavac Bune sa adom i bašče.

 “Velagićevina je jedna od najvrednijih hercegovačkih aglomeracijaˮ, stambene arhitekture koja svjedoči “o izuzetno visokoj kulturi stanovanja i senzibilitetu karakterističnomˮ za prostor Hercegovine “gdje se objekti otvaraju prema okoliniˮ (Mujezinović, N., 2000, str. 62-66). Pod utjecajem islama, u urbanističkoj organizaciji stambenih cjelina dolazi do visokog stepena jedinstva kuće sa prirodom koja je okružuje, čime stambeni kompleks dobiva novi odnos prema vanjskom prostoru.

Kompleks je svojim lokalitetom odvojen od vanjskog svijeta, stambeni objekti su orijentirani ka avliji i otvoreni prema prirodnom okruženju. Cijeli kompleks je ograđen kamenim zidom visine oko 2 m koji odvaja kuće s avlijama od javnosti. Uz ulazne kapije smješten je ekonomski dio: štala, sjenik, drvarnica i stan za poslugu.

Pored stambenih objekata sa pratećim sadržajima kao što su kuhinje, ostave, avlije i sl., ovom kompleksu pripada i zgrada musafirhane (londže) koja se nalazi na samoj adi, koja je služila za odmor, a posebno je ljeti tu bilo ugodno, jer ispod nje teče rukavac rijeke Bune. U blizini se nalaze još i zgrada ahara, mlinica i stupe. Ovaj kompleks čini izuzetnim i atraktivnim razvedena voda po avliji i u podrumu kuće.

Musafirhana (londža)

Prvobitno su bile izgrađene dvije Velagića musafirhane (londže) i služile su za odmor, a posebno je ljeti tamo bilo ugodno jer ispod njih teče voda. Putnik je ovdje imao besplatno prenoćište i hranu, a radile su sve do iza Prvog svjetskog rata (Hasandedić, 1997).

Ahar (štale)

Ahari (štale) su obično bili smješteni u ekonomskom dijelu stambenog kompleksa. Na sjevernoj strani kompleksa Velagićevine nalazila su se tri ahara, a do danas su sačuvana dva prostora, od toga je jedan imao sjenik i tu je sada napravljen prostor za stanovanje. 

Mlinice

Objekat mlinica manjim dijelom se nalazi na obali a drugim dijelom na rukavcu rijeke Bune koja teče ispred stambenog kompleksa Velagićevine. Objekat mlinica se sastoji iz dva dijela, prvi dio je bio prostor za stanovanje mlinara, dok se u drugom dijelu nalazilo sedam mlinova.

Stupe

Stupe su bile objekti koji su se koristili za pranje vune i valjanje sukna. Ostaci nekadašnjeg objekta stupa se nalaze u neposrednoj blizini mlinica.

 

Dr. Ekrem Tucaković, Rijaset Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini

Izvor: