RADOVI U METALU IZ FUNDUSA ETNOGRAFSKE ZBIRKE ZAVIČAJNOG MUZEJA PLJEVLJA

U etnografskoj zbirci Zavičajnog muzeja Pljevlja nalazi se značajan broj predmeta koji dokumentiraju i oslikavaju visoke domete islamske kulture na ovim prostorima. Pljevlja su imala značajno mjesto u historiji islama južnoslavenskih prostora kao jedno od najvećih i najznačajnijih upravno-administrativnih i privrednih centara Bosanskog ejaleta, najisturenije pokrajine evropskog dijela Osmanskog Carstva. Po uspostavi osmanske uprave, u tom kraju ustanovljena je nahija Kukanj, u kojoj su Pljevlja bila centar, a sama nahija dobila je ime po srednjovjekovnom utvrđenom gradu Kuknju, koji je bio ljetna rezidencija Kosača. U osmanskim izvorima Pljevlja se prvi put spominju u sumarnom popisu Bosanskog sandžaka iz 1469. godine kao “pazar”, odnosno trg. Prerastanje u naselje orijentalnog tipa počinje sedamdesetih godina 15. stoljeća, kada Pljevlja, uz raniji značajan geostrateški i ekonomsko-trgovački položaj, na putu za Dubrovnik i Portu, dobivaju i sve veći politički značaj. Ovo je kulminiralo u drugoj polovini 16. stoljeća, kada Pljevlja postaju središte hercegovačkog sandžak-bega i kada je najznačajniji pljevaljski vakif Husein-paša Boljanić u Pljevljima utemeljio bogat i značajan vakuf i dao sagraditi jednu od najznačajnijih i najljepših džamija osmanskog perioda na ovim prostorima. Podizanjem džamije i brojnih drugih objekata od vjerskog, privrednog, obrazovnog i kulturnog značaja u drugoj polovini 16. stoljeća, Husein-paša Boljanić omogućio je da Pljevlja postanu jedno od najznačajnijih mjesta Hercegovačkog sandžaka.

U Pljevljima su živjele brojne ugledne bošnjačke porodice čiji su članovi često bili na vrlo uglednim položajima unutar osmanske administracije. U sačuvanim predmetima iz njihovih kuća, a koji su danas dijelom sačuvani i u zbirci Zavičajnog muzeja u Pljevljima, možemo rekreirati izgled i način života muslimanskog stanovništva tog kraja, ali i prepoznati predmete koji su posredstvom islamske kulture postali dijelom općeg kulturnog dobra i našli svoju širu upotrebu u svakodnevnom životu, potvrđujući, i u ovoj formi, plodonosne susrete različitih kultura i tradicija na ovim prostorima. Odabrani radovi u metalu, s profinjenim i složenim dekoracijama vegetabilnih ornamenata, kaligrafskih ispisa i filigranskih tehnika, svjedoče o značaju ideje Lijepog u islamu a koja prožima oblikovanje ne samo prostora i predmeta vezanih za prostore molitve, nego i prostore i manifestacije svakodnevnog života.

Literatura:

• Pelidija, Enes; Zlatar, Behija (1984), “Prilog kulturnoj istoriji Pljevalja osmanskog perioda – zadužbine Husein-paše Boljanića”, Prilozi za orijentalnu filologiju, br. 34, str. 115-128.

• Pelidija, Enes (2009), “Pljevlja i pljevaljski kraj u 18.stoljećuˮ, Istorija Pljevalja, Opština Pljevlja, str. 147-175.